საქართველოში ჰიდროპროექტების განვითარებაში ბევრი გამოწვევაა - ამის შესახებ „ბიზნესპარტნიორთან“ ინჟინერიის იტალიური კომპანია Frosio Next-ის ბიზნესის განვითარების მენეჯერი დავიდე კაზაგო საუბრობს.მისი თქმით, გამოწვევებს შორისაა მაღალი ღირებულების ინვესტიციებს მოზიდვა, გარემოსდაცვითი და სოციალური საკითხები, რასაც უარყოფითი გავლენა აქვს ახალი ჰიდროპროექტების მშენებლობაზე.„მეორე მხრივ, ძალიან მნიშვნელოვანია გავიგოთ, თუ რამხელაა ის სარგებელი, რაც ამ ტიპის პროექტებს შეუძლიათ მოიტანონ. ჩვენ ვზრდით წარმოებული ენერგიის მოცულობებს ქვეყანაში და ამით ვაუმჯობესებთ ადგილობრივი მოსახლეობის ცხოვრების ხარისხსაც, რომლებიც ხშირად, ძირითადი გამანაწილებელი ქსელის მიღმა არიან დარჩენილი.გამანაწილებელი ქსელი კიდევ ერთი გამოწვევაა. მნიშვნელოვანია, რომ გვქონდეს ჰესები, მაგრამ ამავდროულად გვქონდეს მათ მიერ წარმოებული ელექტროენერგიის გამანაწილებელი ძლიერი ქსელი, რომლის განვითარება, მისასვლელი გზების მოწყობა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც თავად ჰიდროპროექტების განვითარება” - ამბობს დავიდე კაზაგო.მისივე ცნობით, Frosio Next კომპანიაა, რომელიც საქართველოს ჰიდრო ენერგეტიკულ სექტორს აწვდის საინჟინრო მომსახურებას და დიზაინს საწყის ეტაპზე, ასევე, ჰიდროენერგეტიკული პროექტების დეტალურ დიზაინს, გარემოსდაცვით მომსახურებას და ჰიდროპროექტების მენეჯმენტს.„ეს მიმართულებები ქვეყანაში აუთვისებელია და დიდი პოტენციალი აქვს. ასევე, არსებული ბუნებრივი რესურსები და პირობები აქ ძალიან ღირებულია. იტალიაში ჩვენ უკვე შევიძინეთ ამ მიმართულებებით ყველა საჭირო გამოცდილება 40 წლიანი მუშაობის განმავლობაში, საქართველოს ბაზარზე კი 2018 წლიდან ვართ და გვსურს, ამ ბაზარზე ჩვენი პოზიციები გავაფართოოთ. გვინდა ბაზარს მივაწოდოთ ხარისხიანი კონსალტინგი, რათა ეს სფერო კიდევ უფრო მეტად განვითარდეს“ - ამბობს დავიდე კაზაგო „ბიზნესპარტნიორთან“.მისივე ცნობით, Frosio Next-ს საქართველოში რამდენიმე მცირე პროექტს მართავს. მათ შორისაა ისეთი ჰესები, როგორიცაა „შატილი“, „ლუხრა“, „ახიელი“, „ხევი“ და სხვა. კომპანიის წარმომადგენლის თქმით, მათი სურვილია უფრო დიდი სიმძლავრის პროექტებისკენ გადაინაცვლონ, რაც საქართველოს ჰიდროენერგეტიკული ბაზრისთვის უფრო დამახასიათებელია.bp.ge 

განახლებად ენერგიაზე გადასვლა აუცილებელიამდგრადი მომავლის მისაღწევად. ამ მიმართულებით დაგეგმილი სხვადასხვა ღონისძიებებიდან ერთ-ერთი, ენერგეტიკული გაერთიანებების ფორმირება,გულისხმობს მოქალაქეთა ჩართულობის გზით მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევას. ამგვარი ტიპის მოქალაქეთა გაერთიანებაზე დაფუძნებულიორგანიზაციები ხელს უწყობენ ადგილობრივიენერგიის წარმოებას, აუმჯობესებენ ენერგეტიკულუსაფრთხოებას და ხელს უწყობენ გარემოსმდგრადობას და კლიმატის ცვლილების შერბილებას. თუმცა, ენერგეტიკული გაერთიანებების ფართოდ გავრცელებისთვის საჭიროა არაერთი ბარიერისა თუ გამოწვევის დაძლევა. მაგალითისთვის,  ევროკავშირის სამიზნე მაჩვენებელი, რომშეამციროს ემისიების დონე 2030 წელს 50%-მდე და 2050 წლისათვის 100%-მდე 1990 წლის ემისიების დონესთან შედარებით, ძირითადად მიიღწევა მოქალაქეთა გაერთიანებაზე დაფუძნებული ორგანიზაციების - ენერგეტიკული გაერთიანებების გაძლიერებით და ხელშეწყობით და შესაბამისი საბაზრო მექანიზმების ჩამოყალიბებით.წინამდებარე სტატიაში განხილულია ამგვარი ბარიერები და წარმოადგენილია საკვანძო ხელშემწყობი ფაქტორები საქართველოში ენერგეტიკული გაერთიანებების წარმატებით განხორციელებისთვის: ბარიერები: ფინანსებზე წვდომა: ენერგეტიკული გაერთიანებების ჩამოყალიბების ერთ-ერთი ყველაზემნიშვნელოვანი ბარიერია საწყისი კაპიტალისმაღალი ღირებულება. განახლებადი ენერგიისინფრასტრუქტურის შექმნა, როგორიცაა მზისპანელები, ქარის ტურბინები, ჰიდროენერგიაზე ან ბიომასაზე მომუშავე სადგურები, საჭიროებს მნიშვნელოვან საწყისს კაპიტალს.  ტრადიციულიფინანსური ინსტიტუტები ხშირად განიხილავენენერგეტიკული გაერთიანებების პროექტებს, როგორცმაღალი რისკის შემცველ ბიზნესს, რაც ართულებსამგვარი პროექტების სესხით უზრუნველყოფას ანინვესტორების მოზიდვას.აღნიშნული ბარიერის შესამცირებლად სხვა ღონისძიებებთან ერთად შეიძლება განიხილებოდესროგორც ფინანსური ინსტიტუტების ცნობიერების ამაღლება, ისე ენერგეტიკული გაერთიანებებისდაფინანსების ხელშეწყობის სახელმწიფო პოლიტიკა განვითარება.მარეგულირებელი ჩარჩო: მარეგულირებელგარემოს შეუძლია მნიშვნელოვანი გამოწვევებიშეუქმნას ენერგეტიკულ გაერთიანებებს. ბევრქვეყანაში არსებული ენერგეტიკული პოლიტიკაგანკუთვნილია დიდი, ცენტრალიზებულიკომუნალური კომპანიებისთვის, რაც ქმნისდაბრკოლებებს პატარა, დეცენტრალიზებულიენერგეტიკული გაერთიანებებისთვის. მხარდამჭერიკანონმდებლობის ნაკლებობამ, როგორიცაახელსაყრელი ტარიფები, ნეტო-აღრიცხვის პოლიტიკაან გამარტივებული ნებართვების გაცემის პროცესები, შეიძლება ხელი შეუშალოს ენერგეტიკულ გაერთიანებებს საინვესტიციო გადაწყვეტილების მიღებაში.  საქართველოში ამ ეტაპზე მოქმედებს ნეტო აღრიცხვის პროგრამ, თუმცა კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს ენერგეტიკულ გაერთიანებებს ცნებას და შესაბამისად ენერგეტიკული გაერთიანებების ენერგეტიკულ ბაზარზე ფუნქიონირებისათვის საჭირო პროცედურებს.ამასთან მოქმედი კანონმდებლობით შეუძლებელია ენერგეტიკული გაერთიანების ორგანიზაციული სტრუქტურის განსაზღვრა, რომელიც საშუალებას მისცემს კომპანიას ეფექტურად განახორციელოს ერთობრლივი ქმედებები ენერგეტიკის სექტორში.აღნიშნული ბარიერის შესამცირებლადმნიშვნელოვანია დროულად მოხდეს მე-4 ენერგეტიკული პაკეტის შესაბამისი დირექტივების გადმოტანა ქარულ კანონმდებლობაში. ტექნიკური ბარიერები.  განახლებადი ენერგიისსისტემების და ინფრასტრუქტურის შექმნა, შენარჩუნება და მისი ეფექტიანი მართვა მოითხოვსტექნიკურ ცოდნას და სპეციალიზირებულ გამოციდლებას. ენერგეტიკულ გაერთიანებებსშეიძლება შეექმნათ გამოწვევები, რომლებიცდაკავშირებულია განახლებადი რესურსების ათვისების სწორი ტექნიკურ გადაწყვეტასთან, ქსელში ინტეგრაციასთან, ენერგიის შენახვასთან და შემნილი ინფრასტრუქტურის საიმედო მართვასთან. ბევრ ენერგეტიკულ გაერთიანებას არ გააჩნიატექნიკური ცოდნა განახლებადი ენერგიისსისტემების დიზაინის, დამონტაჟების დაოპერირირების საკითხებში, რაც მოითხოვს გარეექსპერტების ან ორგანიზაციების დაქირავებას.შესაბამისად, მნიშვნელოვანი ტექნიკური ცოდნის გასაღრმავებლად შესაბამისი სასწავლო პროგრამების დანერგვა როგორც სკოლებსა და უნივერსიტეტებში, ისე პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში.სოციალური ბარიერები. სხვადასხვა თემების სოციალურმა თავისებურებებმა შეიძლება უარყოფითი გავლენა იქონიოს ენერგეტიკული გაერთიანებების შექმნაზე. კონსენსუსის მიღწევა დასაზოგადოების წევრებს შორის აქტიურიჩართულობის უზრუნველყოფა არაერთ რეგიონში წარმოადგენს გამოწვევას. სხვადასხვა ინტერესებმა, პრიორიტეტებმა და ვალდებულების გადანაწილებისდონემ შეიძლება გამოიწვიოს კონფლიქტები და შესაბამისად პროექტის განხორციელებისშეფერხება. ცნობიერების დონის ამაღლება დასაზოგადოების განათლება ენერგეტიკული გაერთიანებების უპირატესობებსა დაფუნქციონირების თავისებურებებზე გადამწყვეტიაწარმატებისთის. სოციალური ბარიერების გადალახვამოითხოვს ეფექტურ კომუნიკაციას, საზოგადოებისჩართულობას და ლიდერობას. ხელშემწყობი ფაქტორებიფინანსური მხარდაჭერა და წახალისება: მთავრობებს, არაკომერციულ ორგანიზაციებს დაკერძო ინვესტორებს შეუძლიათ მნიშვნელოვანიროლი შეასრულონ გრანტების, სუბსიდიების, დაბალპროცენტიანი სესხების და საგადასახადოშეღავათების გაცემით საზოგენერგეტიკული გაერთიანებების პროექტებისთვის. დაფინანსებისინოვაციური მოდელები (მაგ. Crowdfunding) ასევე შეიძლება დაეხმაროს ადგილობრივი ინვესტიციებისმობილიზებას. ფინანსური მექანიზმებისჩამოყალიბება საქართველოში, რომლებიცაღიარებენ ენერგეტიკული გაერთიანებებისგრძელვადიან ეკონომიკურ, სოციალურ დაგარემოსდაცვით სარგებელს, აუცილებელიადაფინანსების მოზიდვისა და ფინანსური რისკებისშესამცირებლად. მხარდამჭერი პოლიტიკა და მარეგულირებელი ჩარჩო: დამხმარე პოლიტიკისა და მარეგულირებელი ჩარჩოს შექმნა საკვანძოა ენერგეტიკული გაერთიანებების განვითარებისთვის. სახელმწიფოსშეუძლია ხელი შეუწყოს ენერგეტიკული გაერთიანებების ფართოდ გავრცელებას შესაბმისიკანონმდებლობის მიღებით, როგორიცაა გამარტივებული ნებართვების პროცესები, ქსელზე მიერთების პროცედურები და ნეტო-აღრიცხვის პოლიტიკა. მკაფიო და თანმიმდევრული რეგულაციების დაწესება, რომელიც პასუხობს ენერგეტიკული გაერთიანებების უნიკალურ საჭიროებებსა და გამოწვევებს, შეუძლიაუზრუნველყოს სამართლებრივი დარწმუნება და წაახალისოს ინვესტიციები. პოლიტიკის განმახორციელებელს, მარეგულირებელ ორგანოსა და ენერგეტიკულ გაერთიანებებს შორის თანამშრომლობა აუცილებელია ეფექტური და ინკლუზიური ენერგეტიკული პოლიტიკის შემუშავებისთვის. ტექნიკური დახმარება და შესაძლებლობების გაზრდა: ტექნიკური დახმარების გაწევა და შესაძლებლობების გაძლიერება გადამწყვეტია ენერგეტიკული გაერთიანებებისთის ტექნიკური ბარიერების მოსაგვარებლად. აკადემიურ დაწესებულებებსა და არაკომერციულ ორგანიზაციებს შეუძლიათ შესთავაზონ სასწავლო პროგრამები, ტექნიკური მხარდაჭერა და რესურსები, რათა დაეხმარონ ენერგეტიკულ გაერთიანებებსსაჭირო უნარებისა და ცოდნის გამომუშავებაში. ენერგეტიკულ გაერთიანებებს და ტექნიკურ ექსპერტებს შორის, როგორიცაა ინჟინრები, მშენებლები, და განახლებადი ენერგიის კომპანიების პარტნიორობის ხელშეწყობას, შეუძლია გააძლიეროს ენერგეტიკული გაერთიანებების პროექტების ტექნიკური შესაძლებლობები. მოწინავე ენერგეტიკული ტექნოლოგიების კვლევასა და განვითარებაში ინვესტირებას, როგორიცაა ჭკვიანი ქსელები და ენერგიის შენახვა, ასევე შეუძლია ხელი შეუწყოს განახლებადი ენერგიის სისტემების ინტეგრაციას და ოპტიმიზაციას.საზოგადოების ჩართულობა და განათლება: საზოგადოების ძლიერი ჩართულობისა და განათლების ინიციატივების ჩამოყალიბება აუცილებელია სოციალური ბარიერების დასაძლევად. ეფექტური კომუნიკაციის სტრატეგიები, მონაწილეობითი გადაწყვეტილებების მიღების პროცესები და გამჭვირვალე მმართველობის სტრუქტურები ხელი შეუწყობს გაერთიანების წევრებს შორის ნდობას, თანამშრომლობას და აქტიურ მონაწილეობას. საგანმანათლებლო კამპანიებსა და საინფორმაციო პროგრამებს შეუძლიათ აამაღლონ ცნობიერება ენერგეტიკული გაერთიანებების უპირატესობების შესახებ, ხელი შეუწყონ ენერგეტიკული წიგნიერების განვითარებას. წარმატებებული მაგალითების (ქეისების) განხილვამდა არსებული ენერგეტიკული გაერთიანებების ისტორიების გაზიარებამ შეიძლება დაეხმაროს და მოტივაცია გაუჩინოს სხვა პირებს დააფუძნონ ენერგეტიკული გაერთიენებები. დასკვნაენერგეტიკული გაერთიანებების შექმნა გვთავაზობს პერსპექტიულ გზას მდგრადი ენერგეტიკული მომავლისკენ. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს მნიშვნელოვანი ბარიერები, მათი გადალახვა ფინანსური მხარდაჭერის, დამხმარე პოლიტიკის, ტექნიკური დახმარებისა და საზოგადოების ჩართულობის გზით ხელს შეუწყობს ენერგეტიკული გაერთიაენებების ჩამოყალიბებასა და წარმატებულფუნქციონირებას. ამ გამოწვევების გადაჭრითა და ხელშემწყობი ფაქტორების გამოყენებით, ენერგეტიკულ გაერთიაენებებეს შეუძლიათ გამოიყენონ განახლებადი ენერგიის პოტენციალიუფრო სუფთა, მწვანე და სამართლიანი ენერგოსისტემის შესაქმნელად. წინამდებარე სტატია მომზადდა ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული SHAREs პროექტის ფარგლებში. დამატებითი ინფორმაციისთვის, გთხოვთ ეწვიოთ, საინფორმაციო პორტალსსაქართველოში ენერგეტიკულიგაერთიანებების შესახებ - www.energy4all.ge. 

ენერგეტიკულ ბირჟაზე მყიდველებს სურთ, რომ ელექტროენერგია იყიდონ დაახლოებით, 12 თეთრად, ხოლო გამყიდველებს სურთ, რომ ეს ელექტროენერგია გაყიდონ 14 თეთრად - ამის შესახებ „საქართველოს ენერგეტიკული ბირჟის“ გენერალური დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი ირაკლი გალდავა აცხადებს.„პირველი ტრანზაქცია ყველა მხარისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან შეგვიძლია, ვივარაუდოთ, რომ ეს მომავალი პერიოდისთვის აფიქსირებს გარკვეულ ნიშნულს, ამიტომ მხარეები ცდილობენ მათთვის სასურველ ფასად შედგეს პირველი ტრანზაქცია.რასაც ასევე ვაკვირდებით არის ის, რომ ეს სხვაობა ყიდვა-გაყიდვის განაცხადებს შორის დღითი დღე მცირდება. მართალია მცირედით, მაგრამ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მათი განაცხადები უახლოვდება ერთმანეთს და ვიმედოვნებთ, რომ უახლოეს პერიოდში ახალი მონაწილეების ჩართულობასთან ერთად, პირველი ტრანზაქცია შედგება. შემდეგ შეგვეძლება გამოვიტანოთ დასკვნები - რა მუშაობს, რა არ მუშაობს, რის შეცვლაზე შეიძლება ვიფიქროთ, რა ახალი ინფორმაცია შეიძლება სჭირდებოდეს ბაზარს - რომ უფრო ინფორმირებული განაცხადები განთავსდეს და ა.შ.“ - აცხადებს ირაკლი გალდავა.ენერგეტიკული ბირჟა 6-ჯერ გადავადების შემდეგ, 1 ივლისს, არასავალდებულო ვაჭრობის რეჟიმში გაიხსნა. ვაჭრობის პირველ კვირაში ენერგეტიკულ ბირჟაზე ტრანზაქცია არ შემდგარა.ბირჟაზე ამ დროისთვის ექვსი კომპანიაა რეგისტრირებული: „სს თელასი“, „შპს ლილო მოლი“, სს საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემა, „შპს ენერჯი დეველოპმენტ ჯორჯია“, „შპს რიცულაჰესი“, „შპს საქართველოს საერთაშორისო ენერგეტილკული კორპორაცია“.

პირველ ივლისს საქართველოში ელექტროენერგიისბაზრის გარდამავალი მოდელი ამოქმედდა. გარდამავალ მოდელში შენარჩუნებულიაელექტროენერგიის საბითუმო ბაზრის პირველივლისამდე არსებული სტრუქტურა, იმ განსხვავებით, რომ ელექტროენერგიით საბითუმო ვაჭრობა, პირდაპირი ხელშეკრულებების და საბალანსოელექტროენერგიის ყიდვა/გაყიდვის გარდა, შესაძლებელია დღით ადრე და დღიურ ბაზრებზეც, საათობრივი პროდუქტებით. გარდამავალ მოდელში, ასევე, შენარჩუნებულია თვიური საანგარიშოპერიოდი.ელექტროენერგიის ბაზრის მოდელის კონცეფციისშესაბამისად, გარდამავალი მოდელისფუნქციონირება 2025 წლის 1 ივლისამდეგაგრძელდება. 2025 წლის 1 ივლისიდან დაგეგმილიასაბალანსო და დამხმარე მომსახურებების ბაზრისადა საათობრივი დაბალანსების ამოქმედება.ბაზრის გარდამავალ მოდელში დღით ადრე დადღიურ ბაზრებზე მონაწილეობა ნებაყოფლობითია, თუმცა გარკვეული შეზღუდვებით. კერძოდ, ელექტროენერგიის იმპორტიორებს, ექსპორტიორებსდა საბითუმო მიმწოდებლებს ამ ეტაპზე ბირჟაზემონაწილება ეზღუდებათ. ბირჟაზე მონაწილეობაშეუძლიათ მსხვილ მომხმარებლებს, საცალომიმწოდებლებს და გადამცემი და გამანაწილებელისისტემის ოპერატორებს მხოლოდ ელექტროენერგიისშესყიდვის, ხოლო დერეგულირებულელექტროენერგიის მწარმოებლებს - ელექტროენერგიის გაყიდვის მიზნით. ელექტროენერგიის ბაზრის მოდელის კონცეფციითამგვარი შეზღუდვის განსაზღვრა განპირობებულიიყო გარკვეული რისკების მაქსიმალური დაზღვევისმიზნით. მიუხედავად იმისა, რომ ბაზრის ლიბერალიზაციისსაწყის ეტაპზე შესაძლოა არსებობდეს გარკვეულირისკები და მოლოდინები, მათ შორის ის რისკებიც, რასაც ასახელებდნენ ბაზრის მონაწილეები სამიზნემოდელთან მიმართებით, ბაზრის ლიბერალიზაციადა თავისუფალი საბაზრო მექანიზმების დანერგვაზრდის კონკურენციას, ლიკვიდურობას დაგამჭვირვალობას, რაც გულისხმობს ქვეყნისენერგორესურსების უფრო ეფექტიანად გამოყენებას, ხარჯების ამსახველ ფასწარმოქმნას და მეტსოციალურ სარგებელს, რაც გრძელვადიან პერიოდშიელექტროენერგიაზე ფასების შემცირებას უწყობსხელს.ხსენებული რისკების გათვალისწინებითსაქართველოს მთავრობამ მიიღო  გადაწყვეტილება, სამიზნე მოდელის დანერგვამდე აემოქმედებინაგარდამავალი მოდელი, რომელშიც ბაზრისმონაწილეებისთვის შეთავაზებული იქნებოდაორგანიზებულ სეგმენტზე ვაჭრობა. საქართველოს ენერგეტიკული ბირჟის ვებგვერდზექვეყნდება ინფორმაცია მონაწილეების, ასევე ჯამურისაათობრივი მოთხოვნისა და მიწოდების შესახებ. ამეტაპისათვის ბირჟაზე რეგისტრირებულია 6მონაწილე, ხოლო პოტენციურ მონაწილეთა დიდინაწილი აკვირდება მიმდინარე პროცესებს. სავაჭროგანაცხადებით შეთავაზებული ელექტროენერგიისრაოდენობა არ გამოიყურება უმნიშვნელოდ, ბაზრისგახსნის ამ ეტაპისთვის. ბაზრის გარდამავალ მოდელზე დაკვირვება მუდმივრეჟიმში მიმდინარეობს. შესაბამისად, ხორციელდება ელექტროენერგიის ბაზრის რეფორმისშემდგომი ნაბიჯების დაგეგმვა. იმ შემთხვევაში, თუპროცესები მნიშვნელოვნად ასცდება იმ მოლოდინებს, რაც გარდამავალი მოდელის ამოქმედებამდეარსებობდა, გამოყენებული იქნება დამატებითიმარეგულირებელი მექანიზმები ბირჟაზე ვაჭრობაშიმონაწილეობაზე პოზიტიური გავლენის მოსახდენად.

ექნებათ თუ არა მოტივაცია ენერგიის შემსყიდველებსა და გამყიდველებს ბირჟაზე ნებაყოფლობით ივაჭრონ - “განახლებადი ენერგიების განვითარების ასოციაციაში” (GRADA) ამბობენ, რომ დაინტერესება სექტორში არის და ბიზნესის წარმომადგენლების ნაწილი მონაწილეობას მიიღებს ვაჭრობაში.როგორც “ბიზნესპარტნიორთან” GRADA-ს აღმასრულებელი დირექტორი მაია მელიქიძე ამბობს, ეს პროცესი ენერგეტიკის სექტორის წარმომადგენლებს საშუალებას მისცემთ განვითარდნენ და დაიწყონ გადასვლა ევროპულ სტანდარტებზე - სადაც ხელშეკრულებები ბირჟაზე ფორმდება და ამავდროულად, ბიზნესები ერთმანეთთან კონკურენციაში შედიან.“დღეს მიმდინარე პროცესებიდან გამომდინარე, ბიზნესის წარმომადგენლების ნაწილს გადაწყვეტილი აქვთ მონაწილეობა მიიღონ ბირჟაზე ვაჭრობაში. გამოწვევა ამ პროცესში არის ის, რომ ჯერჯერობით, ეს სიახლეა, თუმცა, ჩემი თხოვნა იქნება, რომ მონაწილეობა მიიღონ. ვინაიდან, ის რისკი, რომელიც შეიძლება გათვლადია, ან გაუთვლელი, გამოვლინდება ამ პროცესში და ახლავე მოხდება ამ რისკების “ჰეჯირება”, რადგან, ჩვენ ვერ გავექცევით ბირჟის ამოქმედებას სავალდებულო რეჟიმში, როდესაც უკვე მაღალი იქნება ალბათობა და რისკი იმისა, რომ ასე თუ ისე გარკვეული სირთულეები გამოვლინდეს ამ პროცესში”- ამბობს მაია მელიქიძე.შეგახსენებთ, 6-ჯერ გადავადებული ბირჟა 1 ივლისს, ნაწილობრივ, ნებაყოფლობითი ვაჭრობის რეჟიმში გაიხსნება. პირველ ეტაპზე მხოლოდ დღით ადრე და დღიური ბაზრები ამოქმედდება, ხოლო საათობრივი დაბალანსების ვალდებულება, ასევე საბალანსო და დამხმარე მომსახურების ბაზრის გახსნა 2025 წლის პირველი ივლისიდან ამოქმედდება.სისტემა, ამ დრომდე სატესტო რეჟიმში მუშაობდა და როგორც მთავრობის წარმომადგენლები აცხადებენ, ტექნიკურად უკვე მზად არის.ბირჟაზე ნებაყოფლობით ივაჭრებენ გენერაციის ობიექტები, რომელთაც აქვთ გასაყიდი ენერგია და მეორე მხრივ, მსხვილი მომხმარებლები, რომლებსაც სჭირდებათ ელექტროენერგიის შესყიდვა.აღსანიშნავია, რომ მომავალი წლიდან მათ უკვე სავალდებულო წესით მოუწევთ შესყიდვების განხორციელება, თუმცა, მანამდე ისინი ივაჭრებენ ნებაყოფლობით და ანგარიშსწორებასაც განახორციელებენ - ამ დრომდე ვაჭრობა დემო რეჟიმში მიმდინარეობდა და ფინანსური ტრანზაქციები არ ხორციელდებოდა.ცვლილებები მოსახლეობას და მცირე და საშუალო ბიზნესს არ ეხება - მათთვის ტარიფებს კვლავაც მარეგულირებელი კომისია - სემეკი დაადგენს."ბიზნესპარტნიორი"

 საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ) თავმჯდომარე, დავით ნარმანია ენერგეტიკის ეკონომიკის საერთაშორისო ასოციაციის (IAEE) 45-ე საერთაშორისო კონფერენციაზე სიტყვით წარდგა. სემეკის თავმჯდომარემ მონაწილეობა მიიღო პანელურ დისკუსიაში, სადაც წარადგინა პრეზენტაცია თემაზე - „გეოპოლიტიკური რისკები და ენერგეტიკული უსაფრთხოება - საქართველოს პერსპექტივა“. ​„არსებული გეოპოლიტიკური მდგომარეობიდან გამომდინარე, საქართველოსთვის განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია ენერგეტიკული უსაფრთხოება. აღნიშნული მოიცავს ენერგომომარაგების უწყვეტობასა და ხარისხს ხელმისაწვდომ ფასად, როგორც მოკლევადიან, ასევე  გრძელვადიან  პერსპექტივაში, რაც მოთხოვნის ზრდის პირობებში გულისხმობს ახალი წყაროების, ენერგეტიკული ინფრასტრუქტურის განვითარებასა და ოპტიმალური ფასების უზრუნველყოფას, სისტემის დივერსიფიცირებას. ელექტროენერგიის მიწოდების უსაფრთხოებაზე ზედამხედველობის განხორციელებისას,  საქართველოს მთავრობა სემეკთან და სხვა  სახელმწიფო ორგანოებთან თანამშრომლობით იღებს ზომებს, რათა უზრუნველყოფილი იყოს საბოლოო მომხმარებლისთვის ელექტროენერგიის უსაფრთხო და საიმედო მიწოდება, ელექტროენერგეტიკული საქმიანობის გამჭვირვალე და სტაბილური მარეგულირებელი ჩარჩო ელექტროენერგიის ბაზრის მონაწილეთა მკაფიოდ განსაზღვრული ფუნქციებითა და პასუხისმგებლობები. ​პირველ ივლისს, ფაქტობრივად, რამდენიმე დღეში, საქართველოში ელექტროენერგიის ახალი ბაზარი ამოქმედდება. ენერგეტიკული ბირჟის გახსნა წარმოადგენს მიმდინარე რეფორმის ფუნდამენტურ პროცესს. მნიშვნელოვანია, რომ ქვეყანაში უზრუნველყოფილი იყოს ენერგოსტაბილურობა, ენერგოუსაფრთხოება და ბაზრის ლიბერალიზაციის რეფორმა სწორად ამ პრინციპებს ეფუძნება“, - აღნიშნა დავით ნარმანიამ.   ენერგეტიკის ეკონომიკის საერთაშორისო ასოციაციის (IAEE) 45-ე საერთაშორისო კონფერენცია თურქეთის რესპუბლიკაში, ქ. სტამბოლში, 25 – 28 ივნისს, ბოსფორის უნივერსიტეტის ორგანიზებით მიმდინარეობს. კონფერენციაში მონაწილეობას იღებენ სხვადასხვა ქვეყნის წამყვანი ენერგეტიკული და ეკონომიკური ორგანიზაციების ხელმძღვანელი პირები.

სამი წელია სიმულაციური ვაჭრობა მიმდინარეობს და ყველა მომხმარებელი მომზადებულია ბირჟის ეტაპობრივად გასახსნელად - ამის შესახებ საქართველოს ელექტროენერგეტიკული ბაზრის ოპერატორის (ესკო) გენერალური დირექტორი კახაბერ ქებურია აცხადებს.მისი თქმით, 6-ჯერ გადავადებული ბირჟა 1 ივლისს არასავალდებულო რეჟიმში გაიხსნება - სხვადასხვა უწყებების ჩართულობით შემუშავებულია მოდელი, რომელიც გარდამავალ მოდელს გულისხმობს და რომელიც, ამ ფორმატში მხოლოდ 1 წელი იმუშავებს.„დღეს არსებული მოდელით, ესკო-სთან მუშაობა იქნება ისევ უცვლელი, ანუ, არანაირი ვალდებულება არ შემოდის, უბრალოდ მონაწილეებს შესაძლებლობა მიეცემათ რომ პლატფორმაზე უფრო იაფად შეისყიდონ ელექტროენერგია, ვიდრე ეს დღეს არის ბაზარზე. ასევე, ვინაიდან დღეს ძალიან დიდი ინვესტიციებია ენერგეტიკაში და მიმდინარეობს ძალიან დიდი პროექტები, ინვესტორებს შესაძლებლობა ექნებათ უფრო კარგ ფასად გაყიდონ ელექტროენერგია.პირველ ეტაპზე, ბირჟაზე მონაწილეობას მიიღებს ყველა გარდა ექსპორტიორების, იმპორტიორებისა და ტრეიდერებისა. ხოლო ერთი წლის შემდეგ, ყველას გაუჩნდება მონაწილეობის ვალდებულება. ბირჟა საფეხურებრივად იხსნება და მოწინავე ქვეყნების გამოცდილებაც ასეთია“ - განმარტავს კახაბერ ქებურია.მისივე თქმით, გარდამავალი მოდელი მოიწონა Europex-მაც - ევროპის ენერგეტიკული ბირჟების გაერთიანებამ, ასევე, „ევროპის ენერგეტიკულმა გაერთიანებაც“, რადგან რისკები მინიმუმამდეა დაყვანილი.„სამი წელია სიმულაციური ვაჭრობა მიმდინარეობს და ყველა მომხმარებელი მომზადებულია. კიდევ ერთ წელიწადში, შესაძლებლობა ექნებათ ელექტროენერგია რეალურად იყიდონ და გაყიდონ. ჩვენც დავაკვირდებით ყველა მომხმარებელს, როგორ წარიმართება ვაჭრობა და უკვე ერთ წელიწადში შესაძლებელი იქნება სამიზნე მოდელის გახსნა. მანამდე კი, ბირჟაზე საშუალება იქნება მონაწილეებმა ელექტროენერგია შეისყიდონ უფრო დაბალ ფასად ვიდრე დღეს ეს აქვთ მწარმოებლებს“ - ამბობს კახაბერ ქებურია.

ენგურჰესის ტურისტული ატრაქციის მიმართ დაინტერესებული კომპანიების რაოდენობა იზრდება. „ენგური ატრაქციის“ დირექტორის ნიკოლოზ ანთიძის თქმით, კომპანიებს ამ ტურისტულ ობიექტზე ინვესტიციების განხორციელება სურთ, რაც, ვიზიტორების მზარდმა ნაკადმა განაპირობა.„სანამ ვიზიტორები არ გვეყოლებოდა ის რაოდენობა, როდესაც გამართლებული იქნებოდა ნებისმიერი ინვესტიციის ჩადება, დიდი თანხების მოზიდვა გაუმართლებელი იყო. ჩვენ 2 წელიწადში 120 ათას ვიზიტორზე მეტი გვყავდა, ამიტომ, ამ მიდგომამ განაპირობა ის, რომ ზიპლაინის მოწყობის საკითხზე უკვე გამოჩნდა დაინტერესებული კომპანია, რომელთანაც დავასრულეთ მოლაპარაკებები. ის დაიწყებს პროექტირების პროცესს და მომავალი წლის გაზაფხულზე ენგურჰესზე ზიპლაინი იქნება. ასევე, შემოვიდა კერძო კომპანია და წელს კედელზე ცოცვის ატრაქცია გაეშვება. ნელ-ნელა, ვიზიტორების ზრდასთან ერთად, ინვესტირების ინტერესი იმატებს“ - ამბობს ნიკოლოზ ანთიძე.მისივე ცნობით, ვიზიტორების მხრიდან დაინტერესება იზრდება - შარშანდელთან შედარებით, ზრდა 40%-ია. გაზრდილია სკოლების მხრიდან ინტერესიც - ენგურჰესს წელს 15 სკოლა სტუმრობდა.„გვაქვს სამი ტიპის მარშრუტი: საფეხმავლო - სადაც შედის კაშხალზე გადახედვა, კინოთეატრი და გალერეა - სადაც ქეთი მელქაძის მიერ სამშენებლო ბადით შესრულებული ნამუშევრებია გამოფენილი. მეორე ტური დამატებით, გულისხმობს გიდით და ავტობუსით კაშხალზე გადასვლას, სადაც წყალმიმღებში ათვალიერებენ ნაგებობას და ეცნობიან მუშაობის სპეციფიკას. მესამე ტური კი, ყველაზე გრძელია და 2 საათ-ნახევარი გრძელდება. ის მოიცავს კაშხალში დისკური ფარების შენობაში ვიზიტს, კაშხლის ტანში 315-ე დონეზე ასვლას, სადაც მთელი რიგი ინსტალაციებია გაკეთებული.არსებულ მარშრუტებში ახალი ადგილები ეტაპობრივად ემატება. მაგალითად, წელს გაიხსნება გალერეა და წარმოდგენილი იქნება პეტროგლიფები, ანუ, ქვის ხელოვნება, სადაც ერთიანად ვუყრით თავს საქართველოში აღმოჩენილ პეტროგლიფებს. ამასთან, გვაქვს ახალი შენობა - მომზადდა კონცეფცია და ახლა ტექნიკურ საკითხებზე ვართ გადასული. გაიხსნება პატარა მუზეუმი, სადაც წარმოდგენილი იქნება კაშხლების მშენებლობის ისტორია“ - ამბობს ნიკოლოზ ანთიძე.ამასთან, მისივე ცნობით, „ენგური ატრაქცია“ აშშ-ს ჰუვერის კაშხლის ადმინისტრაციასთან თანამშრომლობს - ამ ცნობილ კაშხალს წელიწადში 8 მლნ ვიზიტორი ჰყავს. USAID-ის და აშშ-ს საელჩოს დახმარებით, წელს ენგურჰესზე მათი ვიზიტი იგეგმება. ჰუვერის კაშხლის წარმომადგენლები ქართულ მხარეს ვიზიტორების მართვისა და უსაფრთხოების საკითხებში რეკომენდაციებით ეხმარებიან.

„სემეკის ანგარიში გვიჩვენებს, რომ ენერგეტიკის სექტორი წარმატებით ვითარდება“ - ამის შესახებ ეკონომიკური ტრანსფორმაციის ცენტრის დამფუძნებელი ნოდარ სირბილაძე EnergyNews-თან საუბრისას აცხადებს. მისივე თქმით, ელექტროენერგიის გენერაციის ზრდა პოზიტიური სიგნალია, ხოლო გრძელვადიან პერიოდში ჰესების მშენებლობა აუცილებელია.„უნდა აღინიშნოს, რომ გასულ წელს ელექტროენერგიის გენერაცია 1%-ით გაიზარდა, ეს ცხადია, პოზიტიურია იმ კუთხითაც, რომ გასულ წელს ჯამში 7 ახალი ელექტროსადგური შევიდა ექსპლუატაციაში. ელექტროენერგიის გენერაციის ზრდა ჩვენთვის ყველასთვის მნიშვნელოვანია. მისასალმებელია, რომ სემეკი აქტიურად უჭერს მხარს ქვეყანაში ახალი გენერაციების შექმნას, რაც ინვესტორებზე დადებით სიგნალს გასცემს. ამასთან, ვფიქრობ, რომ გრძელვადიან პერიოდში აუცილებლად უნდა დავიწყოთ დიდი ჰესების მშენებლობა, როგორებიცაა, მაგალითად, ჰუდონი, ნესკრა და ა.შ“ - აღნიშნავს ნოდარ სირბილაძე.ნოდარ სირბილაძე ასევე წარმატებით აფასებს სემეკის მიერ გადადგმულ ნაბიჯებს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კუთხით, რაც საბოლოოდ სემეკს საერთაშორისო ასპარეზზე დამატებით სანდოობას მატებს, რაც უკვე აისახა იმაში, რომ საქართველო საერთაშორისო ენერგეტიკულ ფორუმს უმასპინძლებს.„ მომხმარებლების უფლებების დაცვა, რომელსაც ჩვენი დასავლელი პარტნიორებიც ძალიან დიდ ყურადღებას აქცევენ, უნდა ითქვას, რომ საქართველოში მუდმივად ვითარდება. ეს ყველაფერი კი დიდწილად სემეკის სტრატეგიის დამსახურებაცაა, რომლის მიხედვითაც მომხმარებლების უფლებები ერთ-ერთ პრიორიტეტს წარმოადგენს. ის ფაქტი, რომ 2023 წელს მოქალაქეებს ჩამოეწერათ კომპანიების მიერ უსაფუძვლოდ დარიცხული  თანხები, ჯამში - 3 მილიონ ლარზე მეტი, ნიშნავს იმას, რომ ამ კუთხით სემეკი აქტიურად მუშაობს. აქვე უნდა აღვნიშნოთ ხარისხის სტანდარტების გაუმჯობესება სემეკის მხრიდან, მათ შორის, 2023 წელსაც. საბოლოო ჯამში, ვფიქრობ, რომ მსგავსი მიდგომები კიდევ უფრო გვაახლოებს საერთაშორისო საუკეთესო გამოცდილებასთან, ეს კი სემეკის სანდოობას კიდევ უფრო მეტად ზრდის. სწორედ ამის დიდი დამსახურებაა, რომ სემეკის საერთაშორისო ენერგეტიკული ფორუმის მასპინძელი იქნება 2026 წელს“. - აცხადებს ნოდარ სირბილაძე.აქვე იმასაც შეგახსენებთ, რომ საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელმა ეროვნულმა კომისიამ (სემეკ) 2023 წლის საქმიანობის ანგარიში გამოაქვეყნა. ანგარიში მოიცავს  ელექტროენერგეტიკის, ბუნებრივი გაზის, წყალმომარაგებისა და მელიორაციის სექტორების ძირითად ასპექტებს, რეგულირების განვითარების მიზნით განხორციელებულ პროექტებსა და სემეკის საქმიანობის მიმართულებების მიმოხილვას.სემეკის 2023 წლის საქმიანობის ანგარიში ვრცლად მოცემულია ბმულზე.

სემეკთან არსებული ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრი 2022 წლის დასაწყისში შეიქმნა. ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრის მიზანია ელექტროენერგეტიკის, ბუნებრივი გაზისა და წყალმომარაგების სექტორების აქტუალურ საკითხებზე საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, აღნიშნულ სექტორებში დასაქმებულ და სხვა დაინტერესებულ პირთა პროფესიული განვითარებისა და კვალიფიკაციის ამაღლებისთვის სპეციალური სასწავლო კურსების/პროგრამების განხორციელება. გარდა ამისა, აქტივობებისა და საქმიანობების პრიორიტეტული მიმართულებების განსაზღვრა, დაინტერესებულ პირებს შორის გამოცდილებისა და ცოდნის გაცვლა, ფუნდამენტური კვლევების ჩატარება, სამეცნიერო საგანმანათლებლო ხასიათის პროექტების მომზადება, კვლევების ორგანიზება, საინფორმაციო ბაზის შექმნა და თემატური კონფერენციების მოწყობა.აღნიშნული ცენტრის შექმნა ქვეყნის ენერგეტიკული სექტორის მდგრადობისთვის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მოვლენას წარმოადგენს, რასაც რამდენიმე მიზეზი აქვს. პირველ რიგში, უნდა აღვნიშნოთ, რომ ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრის ტრენინგები და სხვა პროექტები მიმართულია სექტორში მომუშავე ადამიანების როგორც კვალიფიკაციის ამაღლების, ისე თანამედროვე სტანდარტების ცოდნის ამაღლებისკენ. იმ ფაქტს თუ გავითვალისწინებთ, რომ ენერგეტიკის სექტორში კვალიფიციური სამუშაო ძალიან მაჩვენებელი გამოწვევას წარმოადგენს, აღნიშნული ცენტრი ხელს უწყობს ამ გამოწვევების გადაჭრას. კვალიფიციური სამუშაო ძალა კი ერთის მხრივ ნიშნავს ამა თუ იმ კომპანიის ოპტიმიზაციას, ხოლო მეორეს მხრივ, ხელს უწყობს სექტორში დამატებითი ინვესტიციების მოზიდვას. ბუნებრივია, რომ სხვა ფაქტორებთან ერთად ინვესტორები მნიშვნელოვან ყურადღებას უთმობენ ქვეყნის შიგნით სამუშაო ძალის განათლების დონეს. ამ კუთხით ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. როდესაც კვალიფიკაციაზე ვსაუბრობთ, ასევე თვალთახედვიდან ვარ უნდა გამოგვრჩეს ისიც, რომ ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრი აქტიურად ეწევა ახალგაზრდებში ენერგეტიკოსის პროფესიის პოპულარიზაციას, რაც სამომავლოდ ხელს უწყობს მათ დაინტერესებას აღნიშნული სექტორით. ეს ყველაფერი კი დამატებით კვალიფიციურ ადამიანებს ნიშნავს.კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი როლი, რასაც ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრი თამაშობს არის მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება. მათ შორის, საუბარია, ენერგიის ეფექტიან მოხმარებაზე, მომხმარებელთა შორის ენერგიით ვაჭრობაზე, მათ უფლებების დაცვაზე და ა.შ. აღნიშნული პროექტები შესაძლებლობას იძლევა მომხმარებელს ჰქონდეს დეტალური ინფორმაცია უფლებების შესახებ. გარდა ამისა, ისინი ხედავენ იმ პერსპექტივას, რასაც წარმოადგენს თუნდაც ენერგიის გენერაცია და მისი გაყიდვა სხვა მომხმარებლებზე. ეს ყველაფერი მთლიანობაში კეთდება იმისათვის, რათა საქართველოში ენერგეტიკის სექტორი კიდევ უფრო მეტად განვითარდეს. თან არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს ის სექტორია, რომელსაც მნიშვნელოვანი პოტენციალი გააჩნია არსებული რესურსებიდან გამომდინარე.