რა ძირითადი გამოწვევები აქვთ მომხმარებლების ენერგეტიკის, ბუნებრივი აირისა და წყალმომარაგების სექტორებში

დავით ნარმანია: სემეკის მიზანია დაიცვას მომხმარებლები და უზრუნველყოს ხარისხიანი კომუნალური მომსახურება

საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ) თავმჯდომარე, დავით ნარმანია კონკურენციის პოლიტიკის აღსრულების და მომხმარებლის უფლებების დაცვის შესახებ III საერთაშორისო კონფერენციაზე მოხსენებით წარდგა. დავით ნარმანიამ ისაუბრა სემეკის მიერ განხორციელებულ ხელშემწყობ მექანიზმებზე მომხმარებელთა უფლებებისა და რეგულირებად სექტორებში კონკურენციის განვითარების კუთხით.  20-22 ნოემბერს, ქ. თბილისში, 5 მარეგულირებელი უწყების  - სემეკის, კონკურენციისა და მომხმარებლის დაცვის სააგენტოს, ეროვნული ბანკის, დაზღვევის სახელმწიფო ზედამხედველობის სამსახურისა და კომუნიკაციების კომისიის ერთობლივი ორგანიზებით, კონკურენციის პოლიტიკის აღსრულების და მომხმარებლის უფლებების დაცვის შესახებ III საერთაშორისო კონფერენცია იმართება.  კონფერენციის მიზანია საქართველოში კონკურენციის პოლიტიკის გაძლიერება და მომხმარებლის უფლებების დაცვის მექანიზმების გაუმჯობესება. გახსნით სესიაზე სიტყვით გამოსვლისას, სემეკის თავმჯდომარემ, დავით ნარმანიამ ვრცლად ისაუბრაკონფერენციის მნიშვნელობაზე, რომელიც უკვე მესამე წელია 5 მარეგულირებელი უწყების ორგანიზებითიმართება. მან ყურადღება გაამახვილა სემეკის, როგორც დამოუკიდებელი მარეგულირებელი კომისიისრეგულირების ეფექტიანობაზე მომხმარებელთა უფლებების დაცვასა და ენერგეტიკული ბაზრების ლიბერალიზაციის პროცესზე. „სემეკის მიზანია დაიცვას მომხმარებლები და უზრუნველყოს ხარისხიანი კომუნალური მომსახურება.მუდმივ მონიტორინგს ვუწევთ კომპანიების საქმიანობას და ვრეაგირებთ თითოეულ გადაცდომაზე. წესები, რომელიც არეგულირებს მომხმარებელთა უფლებებს ელექტროენერგეტიკის, ბუნებრივი გაზის, წყალმომარაგებისა და მელიორაციის სექტორებში, სრულად ასახავს იმ საჭიროებებს, რაც ფუნდამენტურად აუცილებელია მომხმარებლების უფლებების დასაცავად. მარეგულირებელი კომისია დროის პირდაპირ რეჟიმში უყურებს მომხმარებლებსა და კომუნალურ კომპანიებს შორის არსებულ ურთიერთობებს. ვხედავთ სად არის მიღწევები და სად - გამოწვევები.  2017 წლიდან დღემდე სემეკის გადაწყვეტილებების საფუძველზე, კომპანიების მიერ მოქალაქეებისთვის კომპენსაციის სახით გადახდილითანხა 16 მილიონ ლარს აღემატება.სისტემატურად ვმუშაობთ მომხმარებლებისთვისგაუმჯობესებული, გამარტივებული სერვისებისშეთავაზებაზე. მათ შორის აღსანიშნავია, იუსტიციის სახლში გადატანილი კომუნალური მომსახურებები,ასევე, USSD კოდი *303#. ახლახან, დავნერგეთ სრულად ახალი რეგულაცია, რომელიც მრავალბინიან შენობებში გათბობის ცენტრალური სისტემების და განახლებადი ენერგიის გამოყენების ხელშეწყობასისახავს მიზნად. ამასთანავე, ვმუშაობთ, რომ უახლოეს ხანებში სატესტო რეჟიმში ამოქმედდეს ხელოვნური ინტელექტი კომუნალური კომპანიებისქოლ-ცენტრებში, რომელიც მინიმუმამდე დაიყვანს ლოდინის ხანგრძლივობას და მოქალაქეს შეეძლებაუმოკლეს დროში მიიღოს მისთვის სასურველიინფორმაცია მომარაგების წყვეტების შესახებ,“ - აღნიშნა დავით ნარმანიამ.კონფერენციაში მონაწილეობას იღებენ სხვადასხვა ქვეყნის კონკურენციის და მომხმარებელთა  დაცვის უწყებების ხელმძღვანელი პირები, საერთაშორისო ორგანიზაციების - გაეროს ვაჭრობისა და განვითარების კონფერენციის (UNCTAD), ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD), ევროკომისიის კონკურენციის გენერალური დირექტორატის (DG-COMP), ევროკომისიის იუსტიციისა და მომხმარებელთა გენერალური დირექტორატის (DG-JUSTICE), კონკურენციის კვლევის პოლიტიკის ქსელის (CEPR) და გერმანიის მომხმარებელთა ორგანიზაციების ფედერაციის მაღალი რანგის წარმომადგენლები.  ასევე, ადგილობრივი და საერთაშორისო ექსპერტები, საჯარო უწყებების, მარეგულირებელი ორგანოების, აკადემიური წრის და ბიზნეს სექტორის წარმომადგენლები.

„სემეკი აქტიურად მუშაობს როგორც მომხმარებლებისთვის სერვისების გამარტივების, ისე მათი უფლებების დაცვის კუთხით“ - გიორგი დიდებაშვილი

„ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად სემეკის ერთ-ერთი ძირითადი ფუნქციაა საწარმოებს, ასევე მომხმარებლებსა და საწარმოებს შორის წარმოქმნილი სადავო საკითხების გადაწყვეტა თავისი კომპეტენციის ფარგლებში.  იგი სადავო საკითხს წყვეტს მიუკერძოებლად, კანონმდებლობის მოთხოვნათა სრული დაცვით. მიუხედავად იმისა, რომ კომისიის აპარატისგან დამოუკიდებლად ფუნქციონირებს მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახური, მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა კომისიის მარეგულირებელი საქმიანობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიმართულებაა. სემეკის მომხმარებელთა საჩივრების დეპარტამენტის დირექტორის პირველი მოადგილე, გიორგი დიდებაშვილი EnergyNews-თან საუბრისას აცხადებს, რომ სემეკი ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რათა მომხმარებელს კომუნალური მომსახურების სერვისებზე წვდომა გაუმარტივოს, სწორედ ამ მიზნით შეიქმნა ციფრული და სატელეფონო სერვისები. „სემეკი მუდმივად მუშაობს, რომ მომხმარებლისთვის მომსახურებები გამარტივდეს და მაქსიმალურად ხელმისაწვდომი გახდეს. უკანასკნელ პერიოდში ამ კუთხით ჩვენ სხვადასხვა საქმიანობა განვახორციელეთ, მათ შორის, შემოვიღეთ *303#, რომელიც მობილური ტელეფონის საშუალებით მოკლე დროში აწვდის მომხმარებელს კომუნალურების შესახებ ყველანაირ ინფორმაციას.  გამარტივებული მომსახურება ასევე გამოიხატება იმაშიც, რომ დამატებით,იუსტიციის სახლშიც შეიძლება ბევრი სერვისის მიღება, მათ შორის, მიწოდების ხელშეკრულების გაფორმება ელექტროენერგეტიკის სექტორში, ასევე ბუნებრივი გაზისა და წყალმომარაგების სექტორებში მომხმარებლად დარეგისტრირება და დავალიანებების გადამოწმება. დღეს მომხმარებლებს უკვე შეუძლიათ დარიცხვის გადამოწმებაც იუსტიციის სახლში. ასევე შეუძლიათ მოითხოვონ მრიცხველების შემოწმება, შეწყვეტილი კომუნალური მომსახურების აღდგენა, აღრიცხვის კვანძის ადგილზე შემოწმება და ასე შემდეგ.ამასთან, მომხმარებელთა უფლებების უკეთ დაცვის მიზნით სემეკმა შემოიღო ელექტრონული ჟურნალი. ყველა განაცხადი, რაც კი შედის კომპანიებში, რეალურ დროში ისახება ელექტრონულ ჟურნალში და კომისია ხედავს ამ ყველაფერს, რაც საშუალებას გვაძლევს მუდმივად ვაკონტროლოთ რამდენად ხარისხიანად ხდება მომხმარებლის მომსახურება“.- აცხადებს გიორგი დიდებაშვილი. გიორგი დიდებაშვილი ასევე ამბობს, რომ მომხმარებლების უფლებების დაცვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულებაა მათი საჩივრების დროული და ობიექტური განხილვა. მისივე თქმით, გასულ წელს განხილვების ფონზე მომხმარებლებს 3.5 მლნ ლარზე მეტი ზედმეტად დარიცხული თანხები ჩამოეწერათ, ხოლო მიმდინარე წლის 10 თვეში ჩამოწერილი თანხების მაჩვენებელმა 1,5 მლნ ლარს გადააჭარბა.„მომხმარებელთა ინტერესების დაცვის მიმართულებით გადადგმულ მნიშვნელოვან ნაბიჯად უნდა ჩაითვალოს 2013 წელს კომისიის აპარატში მომხმარებელთა საჩივრების განმხილველი ცალკე სტრუქტურული ერთეულის ჩამოყალიბება, სადაც თავს იყრის კომუნალური მომსახურების ყველა სფეროში წარმოქმნილი ყველა დავა მომხმარებლებსა და კომპანიებს შორის. ამ გადაწყვეტილებამ ხელი შეუწყო მომხმარებელთა საჩივრების დროულ და სრულყოფილ გადაწყვეტას. მომხმარებლის მიერ კომისიაში საჩივრის შემოტანის მიზანია მისი დარღვეული უფლების რაც შეიძლება სწრაფად და ობიექტურად გადაწყვეტა, ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ საჩივრის განხილვა მოხდეს შესაძლო მოკლე ვადაში. საჩივრის განმხილველი ცალკე დეპარტამენტის შექმნამ ხელი შეუწყო ამ ამოცანის გადაწყვეტას. აღნიშნული დეპარტამენტი დღეს სხვადასხვა სახის სადავო საკითხებს იხილავს. ძირითადად საჩივრები შეეხება კომპანიების მიერ თანხის დარიცხვასთან დაკავშირებულ საკითხებს, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებიდან გამომდინარე დავებს, ქსელზე ახალი მომხმარებლის მიერთებასა და სიმძლავრის გაზრდასთან დაკავშირებულ დავებს, დეპოზიტების დარიცხვასთან, მომხმარებლად რეგისტრაციის საკითხებთან, მომხმარებლის კატეგორიის შეცვლასთან, ერთი მომხმარებლის დავალიანების მეორეზე გადაკისრებასთან, ხანდაზმულ დავალიანებებთან დაკავშირებულ და სხვა საკითხებს. მაგალითად, 2023 წელს კომისიამ ჯამში 2900-ზე მეტი  ასეთი სადავო საკითხი განიხილა. ამ განხილვების შემდეგ კომისიამ 3 მილიონ 500 ათას ლარზე მეტი უსაფუძვლოდ დარიცხული თანხა ჩამოაწერა მომხმარებლებს. რაც შეეხება მიმდინარე წელს, 10 თვის მონაცემების თანახმად, 2600-ზე მეტი საჩივარია შემოსული, რომლის საფუძველზეც სემეკმა მომხმარებლებს ჯამში მილიონ 500 ათას ლარზე მეტი ჩამოაწერა“.- აღნიშნა დიდებაშვილმა.გიორგი დიდებაშვილი ასევე აცხადებს, რომ სადავო საკითხების განხილვას სემეკი უმეტესად 2 თვეზე ნაკლებ დროს ანდომებს, რასაც ხელი შეუწყო სადავო საკითხების ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვამაც.„შემოსვლიდან არაუგვიანეს 3 დღის განმავლობაში კომპანიაში იგზავნება შუალედური წერილი, რათა მოვიპოვოთ სრული დოკუმენტაცია, ვინაიდან ყველასაკითხი სრულყოფილ შესწავლას საჭიროებს. ჩვენ გვაქვს საკითხის განხილვის 2 თვიანი ვადა, თუმცა ეს საკითხის სირთულეზეა დამოკიდებული. ხშირ შემთხვევაში საკითხის განხილვას  2  თვეზე ნაკლები სჭირდება. ამასთან ჩვენ შეგვიძლია სადავო საკითხის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვა, რათა ისეთ საკითხებზე, რომლებზეც ერთგვაროვანი პრაქტიკაა უკვე ჩამოყალიბებული, სწორედ ამით ვისარგებლოთ და მაქსიმალურად სწრაფად განვიხილოთ საკითხი. მომხმარებლებზე ზრუნვა, მათი უფლებების დაცვის ეფექტური სამართლებრივი მექანიზმების შექმნა კომისიის საქმიანობის ერთ-ერთი ძირითადი მიმართულებაა.“ -აცხადებს გიორგი დიდებაშვილი.

„ჩვენი რეკომენდაციების 80%-ს კომპანიები აკმაყოფილებენ“ - როგორც იცავს მომხმარებლის უფლებებს ენერგოომბუდსმენი

2003 წელს მომხმარებელთა ინტერესების დაცვის დამატებითი გარანტიების შექმნის მიზნით, საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიასთან (სემეკი) მისი აპარატისგან დამოუკიდებლად შეიქმნა მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახური, რომლის ძირითადი ფუნქციაა ელექტროენერგიის, ბუნებრივი გაზისა და სასმელი წყლის მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა. მარტივად, რომ ვთქვათ, ნებისმიერი სახის დავის არსებობის შემთხვევაში, რომელიც წარმოიშობა მომხმარებელსა და მომსახურე კომპანიას შორის (ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების სექტორებში), საზოგადოებრივი დამცველი უფლებამოსილია, განიხილოს ეს დავა და რეკომენდაციებით მიმართოს შესაბამის კომპანიებს, აგრეთვე, გამოიყენოს მის ხელთ არსებული სხვა სამართლებრივი ბერკეტები.“ენერგოომბუდსმენის სამსახური ელექტროენერგიის, ბუნებრივი გაზისა და სასმელი წყლის მომხმარებლების უფლებებს იცავს. აღნიშნული სამსახური შეიქმნა სწორედ იმისათვის, რათა ამ სფეროში მომხმარებელთა ინტერესებისთვის დამატებითი გარანტიები ყოფილიყო. ჩვენი სამსახური არის მიუკერძოებელი და  არსებობს სემეკთან ერთად.  ჩვენ საკმაოდ ბევრი მომართვიანობა გვაქვს, რადგან წლების განმავლობაში რეგულირებად სექტორებში სხვადასხვა ტიპის გამოწვევა არსებობდა. ცხადია, ჩვენ მომხმარებლის საჩივრებს ვიღებთ, ვაანალიზებთ და შემდგომში ვიცავთ მათ დარღვეულ უფლებებს“. - აღნიშნა ნინო გულეიშვილმა.ენერგოომბუდსმენი ასევე აღნიშნავს, რომ მომხმარებელთა უფლებების დაცვის სამსახურის მიერ შემუშავებული რეკომენდაციების, რომლებიც მომხმარებელთა უფლებების დაცვისკენაა მიმართული 80% კმაყოფილდება კომპანიების მხრიდან, რაც იმას ნიშნავს, რომ უფლებების დარღვევის ფაქტები აქტიურად გვარდება.„ჩვენ გვაქვს სხვადასხვა საშუალება მომხმარებლებთან კომუნიკაციისთვის ისე, რომ მომხმარებელი ჩვენამდე არ მოვიყვანოთ ფიზიკურად.  რა თქმა უნდა მომხმარებელს პირადადაც შეუძლია მოვიდეს ჩვენთან კონსულტაციისთვის და ადგილზეც დაწეროს საჩივარი , თუმცა ეს აუცილებელი არაა. ხშირ შემთხვევაში თუკი მომხმარებელს მოსვლის შესაძლებლობა არ აქვს, ჩვენ ცხელ  ხაზზე 42 01 80 ან სოციალურ ქსელში, ან ელექტრონულ ფოსტაზე შეუძლია მოგვმართოს. იმ შემთხვევაში თუკი ამ ფორმით მე აბონენტის იდენტიფიცირებას ვახდენ საკმარისია, რათა საქმის გამოძიება დაიწყოს.პრობლემის შესახებ შემოსული მასალების საფუძველზე მომხმარებელთა უფლებების დაცვის სამსახური აკეთებს სარეკომენდაციო წერილს კომპანიისთვის, სადაც ვასაბუთებთ თუ რომელი ქმედება იყო კონკრეტულად კომპანიის მხრიდან ისეთი, რომელმაც მომხმარებლის უფლებები დაარღვია. ჩვენი რეკომენდაციების 80% კომპანიების მხრიდან კმაყოფილდება მომხმარებლების სასარგებლოდ. არის ასევე შემთხვევები, როდესაც კომპანიები ასეთ რეკომენდაციებს არ აკმაყოფილებენ, რა დროსაც ჩვენ მივმართავთ სემეკს მომხმარებლის ამა თუ იმ უფლების დასაცავად და აღსადგენად. შემდეგ სემეკი იწყებს ადმინისტრაციულ წარმოებას ამ საქმესთან დაკავშირებით და იღებს კონკრეტულ საქმეზე ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ აქტს, რომელიც შესასრულებლად კომპანიისთვის უკვე სავალდებულოა. ამ დროს მომხმარებლის უფლებების დამცველ მხარედ გამოდის სწორედ ჩვენი სამსახური“. - აცხადებს ნინო გულეიშვილი.

სემეკის წარმომადგენლები მომხმარებლის უფლებების დაცვის III საერთაშორისო კონფერენციის ფარგლებში პანელურ დისკუსიაში მიიღებენ მონაწილეობას

20-22 ნოემბერს, 5 მარეგულირებელი უწყების ერთობლივი ორგანიზებით კონკურენციის პოლიტიკის აღსრულების და მომხმარებლის უფლებების დაცვის შესახებ III საერთაშორისო კონფერენცია გაიმართება. კონფერენციის ფარგლებში გამართულ პანელურ დისკუსიაში, რომელიც მომხმარებელთა უფლებების დაცვას შეეხება, მონაწილეობას მიიღებენ: სემეკის მომხმარებელთა საჩივრების დეპარტამენტის დირექტორის პირველი მოადგილე, გიორგი დიდებაშვილი;  სემეკთან არსებული მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველი, ნინო გულეიშვილი.აქვე შეგახსენებთ, რომ კონფერენციის ფარგლებში, ხუთი მარეგულირებელი უწყების ხელმძღვანელი პირის მონაწილეობით  პანელური დისკუსია გაიმართება, სადაც სექტორულ ჭრილში, საქართველოში კონკურენციისა და მომხმარებლის უფლებების დაცვის მიმართულებით მიღებულ შედეგებზე, მიღწევებსა და გამოწვევებზე იმსჯელებენ. კონფერენციის მონაწილეები განიხილავენ ეკონომიკის რეგულირებად  სექტორებში კონცენტრაციების კონტროლის მექანიზმებისა და აღსრულების პოლიტიკის, მომხმარებლის დაცვის  ეფექტიან მიდგომებს. საუკეთესო პრაქტიკის გაზიარების მიზნით იმსჯელებენ კარტელებთან ბრძოლის მეთოდებისა და აღმოსავლეთის პარტნიორობის ქვეყნებში ანტი-დემპინგური პოლიტიკის მართვის საკითხებზე.​კონფერენციაში მონაწილეობას მიიღებენ სხვადასხვა ქვეყნის კონკურენციის და მომხმარებელთა  დაცვის უწყებების ხელმძღვანელი პირები, საერთაშორისო ორგანიზაციების - გაეროს ვაჭრობისა და განვითარების კონფერენციის (UNCTAD), ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD), ევროკომისიის კონკურენციის გენერალური დირექტორატის (DG-COMP), ევროკომისიის იუსტიციისა და მომხმარებელთა გენერალური დირექტორატის (DG-JUSTICE), კონკურენციის კვლევის პოლიტიკის ქსელის (CEPR) და გერმანიის მომხმარებელთა ორგანიზაციების ფედერაციის მაღალი რანგის წარმომადგენლები.  ასევე, ადგილობრივი და საერთაშორისო ექსპერტები, საჯარო უწყებების, მარეგულირებელი ორგანოების, აკადემიური წრის და ბიზნეს სექტორის წარმომადგენლები. კონფერენციის მიზანია საქართველოში კონკურენციის პოლიტიკის გაძლიერება და მომხმარებლის უფლებების მექანიზმების გაუმჯობესება. 

საქართველოში დაგეგმილია ბიოსაწვავის რეგულირება - ირაკლი კობახიძე

საქართველო ერთგულია გლობალური ენერგეტიკული გარდაქმნის დაჩქარებისა და 2050 წლამდე ნახშირბადის ნულოვანი მაჩვენებლის მიღწევის იდეისადმი, - ამის შესახებ  პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი კობახიძემ COP29-ის ფარგლებში გამართული მრგვალი მაგიდის ფორმატის შეხვედრაზე - Energy: Advancing Climate Mitigation Action განაცხადა.მთავრობის მეთაურმა აღნიშნა, რომ საქართველო აფართოებს განახლებადი ენერგიის წყაროების გამოყენებას, აუმჯობესებს ენერგოეფექტურობას, აერთიანებს ქსელს მეზობელ ქვეყნებთან და მოქმედებს კლიმატურ ცვლილებებთან გამკლავების გლობალური მიზნების პოლიტიკის შესაბამისად.„საკანონმდებლო რეფორმებით, მწვანე ტექნოლოგიებში ინვესტირებითა და საზოგადოების ინფორმირებულობის ამაღლებით, წინ მივიწევთ ამ გარდაქმნის გზაზე.ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების შესაბამისად, მივიღეთ კანონი ენერგოეფექტურობის შესახებ, ხოლო 2022-2023 წლებში შევიმუშავეთ 15 კანონქვემდებარე აქტი სხვადასხვა სექტორში ენერგიის მოხმარების შესამცირებლად. კანონში ცვლილებები 2024 წელს შევიდა და ის უკვე ევროკავშირის სტანდარტებს აკმაყოფილებს, რადგან ახალი მშენებლობებისგან გამკაცრებული ნორმების დაკმაყოფილებას, ხოლო არსებული შენობებისგან სავალდებულო სტანდარტის დაცვას მოითხოვს.საქართველომ ასევე დაამტკიცა კანონი განახლებადი ენერგიის შესახებ და 8 კანონქვემდებარე აქტი, რომლებიც განახლებადი ენერგიის მიმართულების გაძლიერებას ისახავს მიზნად; დაგეგმილია ბიოსაწვავის რეგულირება და განახლებადი ენერგიის მონტაჟის სერტიფიცირება 2025 წლამდე. გარდა ამისა, გერმანიისა და აზიის განვითარების ბანკების მხარდაჭერით ვიკვლევთ მწვანე წყალბადის შესაძლებლობებს, ხოლო მსოფლიო ბანკთან ერთად შემუშავებული „მწვანე ზრდის სტრატეგიის“ განხორციელება 2023 წელს დავიწყეთ“ - განაცხადა პრემიერმა.