საქართველოში ენერგეტიკული გაერთიანებების ჩამოყალიბების ბარიერები და ხელშემწყობი ფაქტორები

სემეკში ენერგეტიკის სამართლის შესახებ საჯარო ლექცია ჩატარდა

საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ)  თავმჯდომარის, პროფესორ დავით ნარმანიას მოწვევით იენის (გერმანია) უნივერსიტეტის ენერგეტიკის სამართლის ინსტიტუტის დირექტორმა, პროფესორმა მათიას კნაუფმა ენერგეტიკის სამართლის შესახებ საჯარო ლექცია წაიკითხა. ლექციას ესწრებოდნენ ენერგეტიკის სექტორის წარმომადგენლები. სემეკისა და ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრის ერთობლივი ორგანიზებით გამართული საჯარო ლექციის ფარგლებში, პროფესორმა მათიას კნაუფმა ისაუბრა ევროკავშირის ქვეყნებში ენერგეტიკის სამართლის აღსრულების შესახებ, მიმოიხილა ენერგეტიკული სექტორის პრეცედენტული მაგალითები. გარდა ამისა, უპასუხა მონაწილეთა კითხვებსენერგეტიკის სექტორში კონკურენციის კანონმდებლობის აღსრულების, მომხმარებელთა უფლებების დაცვისა და ენერგეტიკული გაერთიანებების (კოოპერატივები) გამოცდილების შესახებ. ​სემეკისა და ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრის მიზანია სექტორში დასაქმებული პირების ინფორმირებულობისა და ცოდნის დონის გაზრდა, ენერგეტიკის სხვადასხვა აქტუალურ საკითხებზე. ამ მიზნით, პერმანენტულად მიმდინარეობს კონფერენციებისა და შეხვედრების ორგანიზება, რომლებიც ხელს უწყობს რიგ საკითხებზე მხარეთა შორის ინფორმაციისა და გამოცდილების გაზიარებას.  

კვლევით პროექტებში 1 000-მდე ბენეფიციარი, 200-300 გადამზადებული სპეციალისტი - რა პროექტებს ახორციელებს ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრი

სემეკთან არსებული ელიზბარ ერისთავის სახელობის ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრი 2022 წელს დაფუძნდა, რომელსაც სხვადასხვა ამოცანა აქვს. მათ შორისაა, ენერგეტიკის დარგში დასაქმებული სპეციალისტების კვალიფიკაციის ამაღლებაზე ზრუნვა, მათ შორის სემეკის თანამშრომლების და რეგულირებული კომპანიების. ამასთან კიდევ ერთ მიზანს წარმოადგენს მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება და ენერგეტიკაში ინოვაციური პროცესების შემოტანა/დანერგვა.უნდა აღინიშნოს, რომ მიმდინარე წელსაც სასწავლო ცენტრი სხვადასხვა ტიპის პროექტებს აქტიურად ახორციელებს, მათ შორსაა ტრენინგები, მასტერკლასები და კვლევით მიმართულებები. ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრის დირექტორი ნუგზარ ბერიძე EnergyNews-თან საუბრისას აცხადებს, რომ წელს უკვე განხორციელდა სხვადასხვა ტიპის ტრენინგები როგორც ახალგაზრდებისთვის, ის ენერგეტიკის სფეროში მომუშავე სპეციალისტებისთვის.„ჩვენი პირველი რიგის ამოცანა იყო სასწავლო კურსების ორგანიზება, რაც  მიმდინარე წლის პირველ ნახევარში წარმატებით განხორციელდა. ეს კურსები დაკავშირებული იყო ენერგეტიკის რეგულირების საფუძვლების გაცნობასთან დაკავშირებით. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო სატარიფო რეგულირების კუთხით სასწავლო ჯგუფის გადამზადება. ჩვენ ასევე ვთანამშრომლობთ გაეროს ბავშვთა ფონდთან. მათთან ერთად უკვე მეორედ ვახორციელებთ პროექტს, რომლის ფარგლებშიც ჩატარდა შესაბამისი ტრენინგები თემაზე „განახლებადი ენერგიების როლი კლიმატის ცვლილებებისა და გარემოს დაბინძურების პრობლემების გადაჭრაში“. ამ ტრენინგში ჩართულები იყვნენ გურიის, სამეგრელოს, ზემო სვანეთისა და იმერეთის 500-მდე მოსწავლე სხვადასხვა სკოლებიდან. ცხადია, ეს ტრენინგები ემსახურება ენერგეტიკული მიმართულების პოპულარიზაციასაც.მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლების კუთხით იყო კიდევ ერთი საინტერესო პროექტი - „ენერგეტიკა დაბადებიდან დღემდე“, რომლის მიზანიც იყო მცხეთა-მთიანეთის რეგიონების ახალგაზრდების ჩართვა ენერგეტიკის სხვადასხვა საკითხებზე სამსჯელოდ. პროექტი წარმატებით განხორციელდა. გარდა ამისა, ჩატარდა თემატური მასტერკლასები. აღსანიშნავია USAID-ის ენერგეტიკული მომავლის პროექტი, რომლის ფარგლებშიც განხორციელდა ერთკვირიანი მასტერკლასები, სადაც ჩართულები იყვნენ როგორც მარეგულირებელი კომისიის, ისე რეგულირებადი კომპანიების წარმომადგენლები“. - აცხადებს ნუგზარ ბერიძე.როგორც დასაწყისში აღვნიშნეთ, ცენტრის კიდევ ერთ მიმართულებას კვლევითი პროექტები წარმოადგენს. მათ შორის აღსანიშნავია პროექტი „ვიშეგრადის ქვეყნების გამოცდილების გაზიარება კომუნალური მომსახურების რეგულირების შესახებ“, რომელიც წელს დაიწყო და ახლაც მიმდინარეობს. ნუგზარ ბერიძის თქმით, პროექტი საშუალებას მოგვცემს კომუნალური მომსახურების რეგულირების ნაწილში გავიზიაროთ ისეთი ქვეყნების გამოცდილება, რომლებიც მსგავსად საქართველოსი პოსტ საბჭოთა ქვეყნებს მიეკუთვნებოდნენ და შეძლებს სოციალისტური წყობიდან საბაზრო ეკონომიკის რელსებზე გადასვლა.„სასწავლო ნაწილთან ერთად ცენტრს აქვს კვლევით ნაწილიც, რომელიც არანაკლებ მნიშვნელოვანია.  ამ კუთხითაც საკმაოდ წარმატებული წელი გვაქვს. პირველ რიგში, აღსანიშნავია საერთაშორისო პროექტები. მაგალითისთვის, შეგვიძლია ავიღოთ ვიშეგრადის მხარდაჭერით განხორციელებული პროექტი „ვიშეგრადის ქვეყნების გამოცდილების გაზიარება  კომუნალური მომსახურების რეგულირების თაობაზე“. ამ პროექტის ფარგლებში სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში კვლევა ჩავატარეთ, რომლის შედეგადაც დადგინდა თუ რა დოზით იცნობს მოსახლეობა და განსაკუთრებით რეგულირებადი სექტორები სემეკის საქმიანობას და ზოგადად ფუნქციებს. ეს პროექტი ახლაც გრძელდება და უკვე დაგეგმილია ონლაინ ტრენინგები, რომელშიც ჩაერთვებიან ჩვენი პარტნიორი ქვეყნები: ჩეხეთი პოლონეთი და სლოვაკეთი. ქვეყნები წარმომადგენლები ამ ტრენინგების საშუალებით გაუზიარებენ მონაწილეებს გამოცდილებას სხვადასხვა მიმართულებით, მათ შორის სამომხმარებლო ტარიფების განსაზღვრის საკითხებში, ბუნებრივი გაზის ბაზრის ლიბერალიზაციის საკითხებში, ინოვაციური ენერგეტიკული პროექტების მხარდაჭერის საკითხებში. პროექტი მაქსიმალურადაა გათვლილი ბენეფიციარებზე. შეგახსენებთ, რომ ეს პროექტი უკავშირდება ჩვენი კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის პროცესს ევროკავშირის კანონმდებლობასთან“. - განაცხადა ნუგზარ ბერიძემ.კიდევ ერთ კვლევით პროექტს ენერგეტიკის უსაფრთხოების საკითხი წარმოადგენს, რომელიც სამწლიანია. ნუგზარ ბერიძის თქმით, აღნიშნული კვლევა ხელს შეუწყობს ენერგეტიკის სექტორის კანონმდებლობასთან დაკავშირებული ხარვეზების აღმოჩენას, რომელიც ხელს უშლის ჩვენი ქვეყნის სტრატეგიას.„მნიშვნელოვანია ასევე კვლევითი თემა, რომელიც ხორციელდება რუსთაველის ფონდის დაფინანსებით. პროექტი ძირითადად ეხება ენერგეტიკული უსაფრთხოების საკითხებს. პროექტი სამწლიანია.  პირველ წელს საუბარი იყო გამოცდილებების გაზიარებაზე და ენერგეტიკული კანონმდებლობის შესწავლაზე, რათა გამოგვევლინა ის ხარვეზები, რაც არსებობდა“.  გარდა ამისა, მიმდინარე წელს განახლდება სასწავლო ცენტრის ტრადიციული კურსები, რომელთან მიზანიც ბენეფიციარებისთვის რეგულირებული სექტორების შესახებ საბაზისო ცოდნის მიწოდება იქნება.„სექტემბრიდან განვაახლებთ ჩვენს ტრადიციულ კურსებს, რომლებიც დაკავშირებულია ენერგეტიკის რეგულირების აქტუალურ საკითხებთან. მათ შორის, საბაზო კურსები, კერძოდ, ელექტროენერგიის რეგულირების საფუძვლები, გაზის სექტორის რეგულირების საკითხები და ასე შემდეგ“. - ამბობს ნუგზარ ბერიძე.

როგორ ხდება სადავო საკითხების განხილვა სემეკში

„ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად სემეკის ერთ-ერთი ძირითადი ფუნქციაა საწარმოებს, ასევე მომხმარებლებსა და საწარმოებს შორის წარმოქმნილი სადავო საკითხების გადაწყვეტა თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, ასევე გამანაწილებელ ქსელზე ახალი მომხმარებლის მიერთების კანონმდებლობით დადგენილი ვადების გაზრდის თაობაზე საწარმოების მოთხოვნების განხილვა და გადაწყვეტა. სადავო საკითხების გადაწყვეტისას კომისია დამოუკიდებელია და ემორჩილება მხოლოდ საქართველოს კანონმდებლობას. იგი სადავო საკითხს წყვეტს მიუკერძოებლად, კანონმდებლობის მოთხოვნათა სრული დაცვით. მიუხედავად იმისა, რომ კომისიის აპარატისგან დამოუკიდებლად ფუნქციონირებს მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახური, მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა კომისიის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციად რჩება.უნდა აღინიშნოს, რომ ამ კუთხით 2023 წელს სემეკში ჯამში 6000-ზე მეტი განცხადება შემოვიდა. რაც შეეხება განცხადებებს სექტორების მიხედვით. კომისიის ინფორმაციით, გასულ წელს ელექტროენერგეტიკის სექტორში სადავო საკითხებთან დაკავშირებით უშუალოდ კომისიის აპარატის მომხმარებელთა საჩივრების დეპარტამენტში შემოვიდა 1001 განცხადება/საჩივარი. 674 განცხადება/საჩივარზე ადმინისტრაციული წარმოება დასრულდა წერილობით. სრულად დაკმაყოფილდა 272 განცხადება/საჩივარი, ნაწილობრივ – 36, ხოლო არ დაკმაყოფილდა 366 განცხადება/საჩივარი,ბუნებრივი გაზის სექტორში სადავო საკითხებთან დაკავშირებით 2023 წელს ჯამში შემოვიდა 609 განცხადება/საჩივარი. 365 განცხადება/საჩივარზე ადმინისტრაციული წარმოება დასრულდა წერილობით. სრულად დაკმაყოფილდა 93 განცხადება/საჩივარი, ნაწილობრივ – 27, ხოლო არ დაკმაყოფილდა 245.რაც შეეხება წყალმომარაგების სექტორს. საანგარიშო პერიოდში სასმელი წყლისა და წყალარინების სექტორში სადავო საკითხებთან დაკავშირებით უშუალოდ კომისიის აპარატის მომხმარებელთა საჩივრების დეპარტამენტში შემოვიდა 1333 განცხადება/საჩივარი. აქედან 38 განცხადება/საჩივარზე ადმინისტრაციული წარმოება დასრულდა წერილობით. სრულად დაკმაყოფილდა 285 განცხადება/საჩივარი, ნაწილობრივ – 52, ხოლო არ დაკმაყოფილდა 401.სემეკში ასევე აცხადებენ, რომ დავების განხილვის პრაქტიკა მუდმივად იხვეწება და ვითარდება, რაც საბოლოო ჯამში ეტაპობრივად პოზიტიურ გავლენას მოახდენს როგორც მომხმარებელთა საჩივრების რაოდენობაზე, ისე მათ შინაარსზე.

„*303# მომხმარებელს საშუალებას აძლევს სხვა სერვისების მიღებასთან ერთად დააფიქსიროს მომარაგების პრობლემა“ - სემეკი

საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის, ლიცენზიატი კომპანიებისა და მობილური ოპერატორების (მაგთი, სილქნეტი, სელფი) ერთობლივი პროექტის ფარგლებში 2020 წლის დასაწყისში შესაძლებელი გახდა მომხმარებლებისთვის *303#-ის მომსახურებაზე ხელმისაწვდომობა. თავდაპირველ ეტაპზე *303#-ის მომსახურება მომხმარებელს საშუალებას აძლევდა მიეღო ელექტრონული ქვითარი, შეემოწმებინა ბალანსი და დაეფიქსირებინა მომარაგების წყვეტა. მომსახურების დანერგვიდან ერთი წლის გასვლის შემდგომ სტატისტიკამ აჩვენა, რომ მომსახურებით სარგებლობამ მილიონს გადააჭარბა და მომსახურებაზე მოთხოვნა თვიდან თვემდე იზრდებოდა.აღსანიშნავია, რომ სერვისზე მოთხოვნის გაზრდასთან ერთად 2021 წლის ბოლოს მომსახურებას დაემატა მომარაგების ხარისხის პრობლემის დაფიქსირების, ავარიული წყვეტისა და დარიცხვის გადამოწმების შესაძლებლობა. *303# მომხმარებელს დღეს უკვე საშუალებას აძლევს სხვა სერვისების მიღებასთან ერთად დააფიქსიროს მომარაგების პრობლემა და მოითხოვოს დარიცხვის გადამოწმება.სემეკის განცხადებაში აღნიშნულია, რომ თუკი ელექტროენერგიის, ბუნებრივი გაზისა და წყალმომარაგების სექტორებში მომსახურების წყვეტაზე მომხმარებელს sms შეტყობინება არ მიუღია, მათ ეს ყველაფერი სწორედ *303#-ის საშუალებით უნდა დააფიქსირონ. აღსანიშნავია, რომ დაფიქსირებული წყვეტის აღდგენის დრო და რეაგირების ხარისხი პროგრამულად კონტროლდება სემეკის მიერ.აქვე შეგახსენებთ, რომ *303# სემეკის მიერ დანერგილი მომსახურების ერთ-ერთი ფორმაა, რომლის ხარისხიც ელექტრონული მონიტორინგის სისტემის საშუალებით ხორციელდება დადგენილებით გათვალისწინებული საერთო და გარანტირებული სტანდარტებით. მათ შორის, საერთო სტანდარტებში შედის: წყვეტის თარიღისა და ხანგრძლივობის თაობაზე მომხმარებელთა ინფორმირება – სტანდარტის შესასრულებლად გამორთვების საერთო რაოდენობიდან 90% უნდა იყოს დროულად ინფორმირებული; შიდა არაგეგმური წყვეტის გამო გამორთული მომხმარებლებისათვის მომარაგების აღდგენა – სტანდარტის შესასრულებლად გამორთვების საერთო რაოდენობიდან 80% უნდა იყოს დროულად აღდგენილი; ქოლცენტრის ოპერატორის პასუხის გაცემის დრო სატელეფონო ზარზე – სტანდარტის შესასრულებლად შესული ზარების რაოდენობიდან 80% უნდა იყოს 80 წამში ნაპასუხევი; ელექტრომომარაგების წყვეტის საშუალო ხანგრძლივობის შემცირება; ბუნებრივი გაზით/სასმელი წყლით მომარაგების წყვეტის საშუალო სიხშირის შემცირება.

რა არის საჭირო მცირე წყალაღებისთვის - სემეკის განმარტება

საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების ეროვნულმა კომისიამ (სემეკ) გაავრცელა ინფორმაცია იმის შესახებ თუ რა არის საჭირო მცირე წყალაღებისთვის. პირველ რიგში, აღსანიშნავია, რომ მცირე წყალაღების საშუალებით საირიგაციო სისტემიდან წყლის მოხმარება დასაშვებია ნებისმიერ დროს (მორწყვის ნორმის ფარგლებში). ამასთან, წყლით სარგებლობის პირობები მორგებულია საყოფაცხოვრებო და საირიგაციო მოხმარებაზე.მცირე წყალაღებისთვის, საჭიროა, ახალი მიწოდების წერტილის მოწყობა ან არსებულის აღიარება-რეგისტრაცია მელიორაციის კომპანიაში, ასევე მცირე წყალაღების საშუალებაზე მიწოდების წერტილის ნომერი უნდა იყოს განთავსებული.ასევე უნდა გვახსოვდეს, რომ საირიგაციო სისტემიდან წყლის მომსახურებაზე ვრცელდება წლიური მომსახურების საფასური, ხოლო მცირე წყალაღების საშუალების აღიარება-რეგისტრაციისას მიერთების საფასურის გადახდა არ ხდება.აქვე შეგახსენებთ ინფორმაციას, რომელიც აუცილებელია, რომ წინასწარ იცოდეს მომხმარებელმა: მცირე წყალაღებით სარგებლობა დასაშვებია დროის ნებისმიერ დროს (მორწყვის ნორმის ფარგლებში); მცირე წყალაღებით სარგებლობისას მორწყვის ნორმა ითვლება თვის განმავლობაში მიღებული წყლის მოცულობიდან. სადაც, 1ჰა-ზე წყლის მისაღები მაქსიმალური მოცულობაა: ერთწლოვანზე - 1411 მრავალწლოვანზე - 1235 მცირე წყალაღების მიწოდების წერტილის აღიარებისას საფასურის გადახდა არ ხდება, ხოლო ახალი მცირე წყალაღების მოწყობის ერთჯერადი საფასურია: ბეტონის არხზე - 50 ლარი მიწის არხზე - 70 ლარი ან მელიორაციის გვერდზე გამოქვეყნებული სხვა სტანდარტული პირობით განსაზღვრული საფასური წლიური მომსახურების საფასურის დარიცხვა ხორციელდება: მხოლოდ საირიგაციო მიზნით წყლის მოხმარების შემთხვევაში საირიგაციო და საყოფაცხოვრებო მიზნით წყლის მოხმარების შემთხვევაში მცირე წყალაღების საშუალებით მომარაგების დაწყებისთვის გადასახდელი თანხაა: არსებული წყალაღების აღირების შემთხვევაში მხოლოდ წლიური მომსახურების საფასური, რომელიც შემდეგნაირად გამოითვლება: მიწის ფართობისა და მომსახურებაზე დადგენილი ტარიფის ნამრავლი. მაგ: 0.3 ჰა * 75 ლ = 22.5 ლ ახალი წყალაღების საშუალების მოწყობის შემთხვევაში კი წლიური მომსახურების საფასურისა და მიწოდების წერტილის მოწყობის ჯამი. მაგ: 50 ლ + 22.5 ლ = 72.4 ლ შესაძლებელია გადასახდელი საფასურის 12 თვეზე გადანაწილება.